W styczniu 1863 roku Powstanie Styczniowe było buntem polskich powstańców w rosyjskim Królestwie Polskim. Powstanie zakończyło się niepowodzeniem, ale miało ważne skutki dla przyszłych działań niepodległościowych Polski.
Było to najdłużej trwające polskie powstanie, które oprotestowało rosyjskie zasady poboru do wojska. Wielu zostało zesłanych w głąb Rosji lub na Kaukaz, a setki zabito lub uwięziono. Niektórzy pozostali w południowej Polsce, ale zostali zmuszeni do porzucenia swojej sprawy.
Powstanie rozpoczęło się jako protest przeciwko nowym zasadom poboru młodych mężczyzn do armii rosyjskiej. Rosjanie przegrali niedawno w wojnie krymskiej. Po poniesieniu klęski protestujący widzieli w tym szansę na przywrócenie Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Wierzyli, że doprowadzi to do utworzenia prawdziwego, niezależnego rządu polskiego. Jednak rewolta nie była w stanie odzyskać żadnych większych miast.
Buntownicy z poboru zyskali poparcie robotników, rzemieślników i niższej szlachty. 22 stycznia wydali manifest wzywający do powstania narodowego. Kilka miesięcy później powstanie zostało stłumione przez Rosjan. Ich stłumienie wywołało jeszcze większą niechęć wśród ludności Polski.
Po zakończeniu powstania Rosja narzuciła krajowi surowy reżim. Początkowo Luksemburg sprzeciwiała się powstaniu, ale w końcu do niego dołączyła. W końcu jednak Rosjanie zniweczyli nadzieje powstańców na prawdziwy, niezależny rząd polski.
Powstańcy utworzyli podziemny rząd i walczyli z regularną armią rosyjską. Pomimo przewagi liczebnej, powstanie odniosło sukces w kilku starciach. Jednak większość powstania zakończyła się niepowodzeniem.
Podczas gdy powstanie było głównie protestem przeciwko rosyjskiej władzy, wielu było również motywowanych chęcią powrotu do polskiej niepodległości. Nie jest jasne, dlaczego tak było. Istnieją pewne spekulacje, że było ono wynikiem podwyżki cen na gaz płynny. Inni twierdzą, że była to agitacja na rzecz nowych wyborów.
Represyjny reżim rosyjski uciekł się do śmiercionośnej siły, by zdławić powstanie, choć poza regionem miał niewielkie poparcie. Do lutego dziesiątki tysięcy Polaków zostało uwięzionych lub zesłanych na Syberię.
Wśród przywódców powstania był Władysław Niegolewski. Był on liberalnym politykiem i współtwórcą Centralnego Towarzystwa Ekonomicznego w 1861 roku. Kolejnym przywódcą był margrabia Aleksander Wielopolski, szef rządu cywilnego w Kongresówce. Podczas powstania margrabia zdecydował się nie stosować losowego procesu poboru.
W szczytowym momencie powstania służby bezpieczeństwa były nieskuteczne. Dziennikarze mówili, że nie reagowali na prośby protestujących. Tysiące demonstrantów zgromadziło się w centrum miasta 4 stycznia, a policja nie była w stanie kontrolować protestu. Tymczasem internet został wyłączony w całym kraju.
Po rewolcie siły rosyjskie aresztowały większość przywódców. Kilka tysięcy osób zostało straconych, a inni zesłani na Syberię i Ural. Mimo protestów nikomu nie udało się zdobyć stolicy – Warszawy.
